Saputnici i Pisma iz Norveške Isidore Sekulić objavljeni su u jednoj knjizi (IK Vulkan izdavaštvo, 2023) i deo su edicije Tragovi, posvećene klasicima srpske književnosti. Ove godine navršava se 110 godina od objavljivanja Saputnika, a naredne godine isto toliko od objavljivanja Pisama iz Norveške. Predgovor ovom izdanju napisao je Jovan Delić.
Glas Isidore Sekulić odjeknuo je u srpskoj književnosti onoga vremena sasvim drugačije od tadašnjih glasova – i po tonu, i po boji, i po snazi. Pored toga što je živela u godinama burnih istorijskih dešavanja, ni tadašnja književna kritika nije bila spremna za književnost žene koja je kroz život išla sama i sa idejama budućeg vremena. Ipak, sve to nije predodredilo ni njen životni ni stvaralački put. Stekla je široko obrazovanje, bila je poliglota, interesovala se za druge kulture, te je mnogo putovala. Uz sve to, čitanje je za nju predstavljalo nepresušno izvorište nadahnuća i spoznaje sveta.
Sto deset godina od objavljivanja Saputnika i Pisama iz Norveške
Saputnici su prvi put ugledali svetlost dana 1913. godine, a Pisma iz Norveške 1914. godine. Dakle, ove i naredne godine obeležava se 110 godina od njihovog objavljivanja, a mi ih i danas čitamo i nalazimo u njima mnogo toga što prepoznajemo kao naše, odnosno savremeno. To potvrđuje da je Isidora Sekulić u svojim delima iznedrila ono što bismo mogli odrediti kao univerzalno u sveopštem ljudskom iskustvu.
U knjizi pred vama zavirićete u duboka promišljanja o tananostima duše, čućete talasanje severnih mora, osetićete hladnoću fjordova, radovaćete se pokliču suncu zato što je samo nakratko obasjalo prtine i baštice – upoznaćete ljude koje je Isidora sretala na putovanjima, shvatićete da radost uvek proističe iz života oslobođenog svega materijalističkog. Sve to čini sliku sveta nastalog iz pera žene koja je bila oslonjena na koren i stablo svoga naroda i čiji je duh neprestano težio nadilaženju svih okvira, krugova, ograničenja.
Ovo izdanje priređeno je prema izdanju Saputnici; Pisma iz Norveške, koje je 1961. godine u okviru Sabranih dela Isidore Sekulić objavila Matica srpska.
Saputnici su prvi put objavljeni 1913. godine u Beogradu, u izdanju S. B. Cvijanovića, pod imenom i prezimenom: Isidora Sekulićeva. Međutim, priče iz te knjige Isidora Sekulić objavljivala je u različitim srpskim i hrvatskim časopisima – Srpskom književnog glasniku, Bosanskoj vili, Zvezdi, Savremeniku, Letopisu Matice srpske, Karlovcu, Pijemnontu, Beogradskim novinama. Kako u Napomeni navode urednici Saputnika iz 1961. godine – Mladen Leskovac, Miodrag Pavlović i Živorad Stojković – sedam poglavlja je čak prevedeno za potrebe lista Belgrader Nachrichten, i to bez znanja i odobrenja Isidore Sekulić.
Takve okolnosti zasigurno su uticale na to da priče iz Saputnika postoje u različitim verzijama. Međutim, izdanje iz 1961. godine sadrži neizmenjeni tekst izdanja iz 1913. godine. Upravo zato sam odabrala to izdanje. Ipak, ni u tom, ni u potonjim izdanjima nisu ispravljene brojne slovne greške, koje zbog specifičnosti Isidorinog jezika nije uvek lako odgonetnuti, te sam se vodila smislom i kontekstom napisanog kako se ne bih ogrešila o piščevu volju i zamisao.
Pisma iz Norveške, pod imenom i prezimenom Isidora Sekulić Stremnicka prvi put su objavljena 1914. godine u Beogradu, u izdanju S. B. Cvijanovića. Sa ovom knjigom su prilike bile drugačije – ona pre toga nije objavljivana fragmentarno – kao što je to bio slučaj sa Saputnicima. Drugo izdanje Pisama iz Norveške objavljeno je 1951. godine, u okviru Prosvetine edicije Jugoslovenski savremeni pisci, pod imenom Isidora Sekulić. Ovo izdanje je značajno jer ga je sama Isidora Sekulić pripremila za štampu. Jedina razlika je ta što je za drugo izdanje napisala uvodnu reč, koju je naslovila kao: Vrsta uvodne reči – O zakonu ravnoteže, o kontrastima u ljudima. o nacionalizmu, o sudbini jedne knjige. Povod za ovaj njen tekst bila je osuda Jovana Skerlića, o čemu više možete pročitati u predgovoru Jovana Delića.
Dakle, za prilike ovog izdanje iz 2023. godine poštovan je tekst izdanja Matice srpske iz 1961. godine, osim što su ispravljene slovne greške i izvršena su minimalna prilagođavanja u skladu sa važećim pravopisnim normama. Vlastita imena i geografske odrednice ostavljene su i sačuvane u oblicima u kojima ih je navodila Isidora Sekulić, jer smatram da je tako sačuvana autentičnost govora i izraza pisca ove knjige. U odnosu na izdanje Matice srpske iz 1961. godine ispravljene su brojne omaške, koje su navedene na kraju knjige, odnosno u Napomeni.
Marija Radić
